ماهیت دوگانه‌ی هوش مصنوعی در هنر معاصر

خلاقیت و قدرت

هوش مصنوعی به‌طور برگشت‌ناپذیری چشم‌انداز عمل هنری معاصر را تغییر داده و جایگاهی متناقض هم به عنوان یک رسانه‌ی انقلابی و هم به عنوان یک بازیگر سیاسی اشغال کرده است. اگرچه نقش وابستگی‌های «مجموعه داده‌ها» در تقویت زیبایی‌شناسی استعماری کمتر مورد بررسی قرار گرفته، تنش اساسی بین مدرن‌سازی و بازتولید در هنر هوش مصنوعی به خوبی ثبت شده است. این مقاله از طریق تحلیل کارهایی مانند «ماهیت و پیامدهای هوش مصنوعی»[۱] این کاستی را بررسی می‌کند. و همچنین نشان می دهد چگونه الگوریتم‌های یادگیری ماشینی مانند «گانها» و مدل‌های انتشار به‌طور همزمان امکانات خلاقانه را گسترش داده و در عین تقویت و افشای ساختارهای قدرت نهادینه شده، به بررسی دوگانگی پیچیده‌ی نقش هوش مصنوعی در هنر می‌پردازد.[۲] تنش اصلی که ما بررسی می‌کنیم این است که آیا فناوری‌ای که به خاطر پتانسیل خلاقانه‌اش تجلیل می‌شود، می‌تواند از سوگیری‌های سیستمی و بحث‌های سیاسی نهفته در ساختار خود فراتر رود یا خیر.

تکامل ابزارهای هنری هوش مصنوعی

هنگامی که هوش مصنوعی را به عنوان یک رسانه‌ی هنری بررسی می‌کنیم، با فناوری‌های پیشگامی روبرو می‌شویم که اساسا تولید هنری را متحول کرده‌اند. شبکه‌های متخاصم مولد (گانها) با قرار دادن شبکه‌های عصبی در برابر یکدیگر عمل می‌کنند تا خروجی‌های قانع‌کننده‌تری تولید کنند، در حالی که شیوه های انتشار به‌طور پیوسته نویز تصادفی را از طریق فرآیندهای نویز زدایی تکراری به تصویرهای منسجم تبدیل می‌کنند.[۳] این تحولات با سومین مرحله‌ی تکاملی هنر هوش مصنوعی - مرحله «هنر هوش شناختی» که با قابلیت‌های پیشرفته‌ی یادگیری عمیق مشخص می‌شود، همسو هستند.[۴] این چارچوب‌های فنی هنرمندهایی مانند رفیک انادول (چیدمان‌های داده‌محور)، ماریو کلینگمان (اکتشافات شبکه‌ی عصبی) و آنا ریدلر (کارهای الگوریتمی شاعرانه) را قادر ساخته است تا مرزهای بیان خلاقانه را جابجا کنند.

به‌ویژه، کار ادموند دو بلامی (۲۰۱۸)،[۵] نشان می‌دهد که چگونه گانها اصول تاریخی هنر غربی را بازتولید می‌کنند در حالی که وابستگی خود را به داده‌های آموزشی بدون اعتبار پنهان می‌کنند.[۶] این تناقض منعکس‌کننده ی یک پارادوکس مستند در گفتمان هنر هوش مصنوعی است: در حالی که این حوزه وعده‌ی "تنوع بخشی به موضوعات" از طریق خلق مشارکتی را می‌دهد، اغلب از باز تولیدمنابع تاریخی و نیروی کاری که این نوآوری را ممکن می‌سازد، غفلت می‌کند.[۷]

مداخله‌ی انتقادی آنا ریدلر

کار آنا ریدلر نشان‌دهنده‌ی مداخله‌ای به‌ویژه مهم در این زمینه است. فعالیت او سه بعد اساسی را نشان می‌دهد که هم با درک‌های مرسوم از «هنر تولید شده‌ی هوش مصنوعی» همسو هستند و هم آنها را به چالش می‌کشند:

۱. گانها به عنوان فرآیند هنری

تصویر ۱: آنا ریدلر، ساخت سقوط خانه آشر، ۲۰۱۷.

در کارهایی مانند سقوط خانه‌ی آشر (تصویر ۱، ۲۰۱۷)، ریدلر از گانها برای تولید تصویرهایی استفاده می‌کند که "دست ساخته‌های" الگوریتمی را حفظ می‌کنند، نقص‌های عمدی که روند یادگیری ماشین را آشکار می‌کنند.[۸] این رویکرد نشان‌دهنده‌ی «قابلیت جریان و تغییرپذیری» مشخصه‌ی هنر هوش مصنوعی است، این رویکرد همزمان دو ویژگی متضاد را متجلی می‌سازد.[۹]

۲. سیاست ساخت مجموعه‌ی داده‌ها

تصویر ۲: آنا ریدلر، سقوط خانه آشر، ۲۰۱۷. ویدیوی ثابت. ۲۲.

برخلاف بسیاری از هنرمندهای هوش مصنوعی که به مجموعه‌های داده‌ی از پیش موجود تکیه می‌کنند، ریدلر مجموعه‌های داده‌ی سفارشی را از طریق فرآیندهای پر زحمت مانند تصویرهای جوهر دستی خود، برای خانه‌ی آشر ایجاد می‌کند (به تصویر ۲ مراجعه کنید). این روش، با برجسته کردن نیروی کار انسانی پنهان در پشت مجموعه‌های داده، مفاهیم انتزاعی خلق مشترک را به عملی مادی تبدیل می‌کند[۱۰] و روایت‌های تجلیل‌گرایانه‌ی این حوزه از فناوری را به چالش می‌کشد و در عین حال نشان می‌دهد که چگونه سوگیری‌های سیستمی در سیستم‌های الگوریتمی جاسازی می‌شوند.[۱۱]

۳. زمانمندی‌های جایگزین در هنر هوش مصنوعی

تصویر ۳: آنا ریدلر، شکوفایی شبانه‌روزی، ۲۰۲۱، چیدمان تصاویر تولید شده توسط گان در زمان واقعی. نمایشگاه «تو و هوش مصنوعی».

در پروژه‌ی شکوفه‌ی زیستی(تصویر ۳، ۲۰۲۱) با هماهنگ‌کردن گل‌های ساخته‌شده توسط هوش مصنوعی با ریتم‌های طبیعی زیست‌شناسی، به بررسی مفهوم زمان از دید غیرانسانی (مثلا  از نگاه گیاهان یا ماشین‌ها) می‌پردازد.[۱۲] این کار، روش‌های جدیدی برای درک جهان پیشنهاد می‌دهد که هم نگاه انسان‌محور را زیر سوال می‌برد و هم با ایده‌ی شرکت‌های فناوری (مثل گوگل و اپل) برای ساخت سیستم‌های اتوماتیک «بی‌نقص» مخالفت می‌کند.[۱۳]

مناقشه‌ی بلامی در زمینه

تصویر ۴: پرتره ادموند دو بلامی، ۲۰۱۸، ساخته شده توسط گان، به قیمت ۴۳۲۵۰۰ دلار در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۸ در کریستیز در نیویورک به فروش رسید.

فروش پرتره‌ی ادموند دو بلامی (تصویر ۴) در حراجی کریستیز در سال ۲۰۱۸ به مبلغ ۴۳۲۵۰۰ دلار - که به‌طور چشمگیری از تخمین ۱۰۰۰۰ دلاری آن فراتر رفت - لحظه‌ای سرنوشت‌ساز برای هنر هوش مصنوعی بود و در عین حال تناقضات ذاتی آن را آشکار کرد.[۱۴] این لحظه احتمالا نشان‌دهنده‌ی انتقال هنر هوش مصنوعی به آگاهی فرهنگی است، جایی که همان "هوش رسانه‌ای" که این کارها را ممکن می‌سازد، همزمان شرایط کار مورد مناقشه و منشا خلاقانه آنها را پنهان می‌کند.[۱۵] با این حال، وابستگی کامل الگوریتم به کارهای هنری انسانی بدون اعتبار[۱۶] سوالات اساسی را در مورد مالکیت خلاقانه مطرح کرد، در حالی که بازتولید برده‌وار آن از قراردادهای پرتره‌نگاری اروپایی نشان داد که چگونه سیستم‌های هوش مصنوعی سلسله مراتب زیبایی‌شناختی غالب را تقویت می‌کنند تا اینکه آنها را به چالش بکشند.[۱۷]

گسترش قانون: شیوه‌های هنر هوش مصنوعی غیر غربی

محدودیت‌های هنر هوش مصنوعی غربی‌محور، زمانی به‌شدت آشکار می‌شود که با مداخلات کارهایی مانند «ماهیت»(۲۰۲۱) و «درس آناتومی دکتر الگوریتم» (۲۰۱۸) توسط هارشیت آگراوال نمایان می شود. این کارها سه تغییر دگرگون‌کننده را نشان می‌دهند که پارادایم‌های غربی غالب در گفتمان هنر هوش مصنوعی را مساله‌دار می‌کنند.

تصویر ۵: هارشیت آگراوال، برخی از خروجی‌های تاندم: نقاشی انسان در سمت چپ، خروجی ماشین در سمت راست. تصور هنر با همکاری یک ماشین هوشمند. تاندم «یک سیستم نرم‌افزاری است که در آن ورودی نقاشی یک شخص توسط یک خروجی رایانه «تصور» می‌شود، بنابراین این دو را در یک گفتگوی خلاقانه در هم می‌آمیزد».

تصویر ۶: هارشیت آگراوال، واقعیت نقاب‌دار، ۲۰۱۸. نصب تعاملی بی‌درنگ. چهره مخاطب به چهره‌هایی با الهام از آیین‌های رقص در جنوب هند تبدیل می‌شود. وب‌کم و صفحه دیجیتال.

۱. انتخاب مجموعه داده‌های ضد استعماری

در جایی که بلامی به‌طور منفعلانه ۱۵۰۰۰ پرتره‌ی اروپایی‌محور را تکرار کرد،[۱۸] پروژه‌ی «واقعیت نقاب دار» آگراوال، الگوریتم‌ها را بر روی آیین‌های رقص کاتاکالی و تیام، آموزش می‌دهد. به‌طور عمدی سنت‌های سانسکریت طبقات بالای جامعه را در کنار آیین‌های فولکلور، با شیوه‌های عامیانه‌ی طبقات پایین، از طریق فناوری تشخیص چهره در کنار هم قرار می‌دهد. این براندازی فنی نشان می‌دهد که چگونه هوش مصنوعی می‌تواند به جای حذف ویژگی‌های فرهنگی آنها را به ابزاری برای بازاندیشی انتقادی تبدیل کند.[۱۹]

۲. مدل‌های نویسندگی سایبورگی [۲۰]

سیستم تاندم آگراوال (لیبرآل، ۲۰۱۹) اسطوره‌ی "هنرمند مستقل هوش مصنوعی"[۲۱] را دچار تردید می کند:

o حفظ عاملیت انسانی قابل مشاهده (ورودی‌های دست‌نویس خروجی‌های ماشین را هدایت می‌کنند).

o اعتبار دادن به نقاشان مینیاتور سنتی به عنوان همکار (درس تشریح)

این با انتقادات کرافورد (۲۰۲۱) درباره‌ی نیروی کار در سیستم‌های هوش مصنوعی همسو است در حالی که یک جایگزین اخلاقی ارائه می‌دهد. (نگاه کنید به تصویرهای ۵ و ۶ )

۳. مقاومت نهادی

مجموعه‌ی «موقعیت ماشینی» آگراوال با نمایش در گالری «امامی آرت» در کلکته و نیچر مورت دهلی‌نو به جای حراجی‌های غربی، فعالانه در برابر پارادایم‌های غالب در خلاقیت محاسباتی، با قرار دادن سیستم‌های هوش مصنوعی در چارچوب‌های فرهنگی هند مقاومت می‌کند. از طریق مداخلات فنی مانند نرخ‌های یادگیری دستکاری شده، این کار زیبایی‌شناسی عمدا ناآشنا را، از مجموعه‌های داده‌ی خاص منطقه، تولید می‌کند و فرضیات جهان‌شمول در مورد هنر ماشینی را به چالش می‌کشد.[۲۲]

این شیوه‌ها نشان می‌دهند که هنر هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که از بار استعماری خود فراتر رود، زمانی که هنرمندها:

• با میراث فرهنگی به عنوان ماده‌ی زنده به جای داده‌های آرشیوی برخورد کنند.

• الگوریتم‌ها را به عنوان آینه‌ای از سوگیری‌های اجتماعی به جای ابزارهای بی‌طرف سوق دهند.

• عاملیت خلاقانه را در سراسر شبکه‌های انسان/ماشین توزیع کنند.

فراتر از باینری

در نهایت، ماهیت دوگانه‌ی هوش مصنوعی در هنر معاصر تنش اساسی بین پتانسیل رهایی‌بخش و پویایی‌های قدرت ریشه‌دار را آشکار می‌کند. در حالی که گفتمان اصلی اغلب پتانسیل مخرب هنر هوش مصنوعی را تجلیل می‌کند، تحلیل ما نشان می‌دهد که چگونه این نوآوری‌های فناوری عمیقا با ساختارهای قدرت تثبیت‌شده در هم تنیده شده‌اند و اغلب آن‌ها را تقویت می‌کنند.[۲۳] رویکرد "تخریب‌کننده" با برجسته کردن نقص‌های الگوریتمی، ساخت مجموعه داده‌های پر زحمت و زمان‌بندی‌های غیرانسانی، مدلی اساسی برای تعامل با هوش مصنوعی ارائه می‌دهد که هم در برابر آرمان‌شهرگرایی فناوری و هم در برابر پذیرش غیرانتقادی مقاومت می‌کند.

این چارچوب گسترده‌تر نشان می‌دهد که با ارزش‌ترین سهم هنر هوش مصنوعی ممکن است نه تنها در دستاوردهای فناوری آن نهفته باشد، بلکه در ظرفیت آن برای آشکار کردن روابط پیچیده بین خلاقیت انسانی، یادگیری ماشینی و قدرت فرهنگی باشد. با ادامه‌ی تکامل این حوزه، هنرمندانی مانند ریدلر به یک عمل اخلاقی‌تر اشاره می‌کنند که هم امکانات و هم محدودیت‌های هوش مصنوعی را به عنوان یک رسانه هنری تصدیق می‌کنند.

مقاله توسط ملیحه نوروزی / پژوهشگر مستقل هنر

منابع:

۱. چن، ویون، شیدوجامان، محمد و تانگ، زولین (۲۰۲۰) AiArt: به سوی هنر هوش مصنوعی. MMEDIA ۲۰۲۰: دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌ها در چندرسانه‌ای، ص. ۴۹.

۲. کرافورد، کیت (۲۰۲۱) اطلس هوش مصنوعی: قدرت، سیاست و هزینه‌های سیاره‌ای هوش مصنوعی. نیوهیون: انتشارات دانشگاه ییل. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۳. اشنایدر، متیو (۲۰۲۴) وقتی هنر هوش مصنوعی فقط با فشردن یک دکمه فاصله دارد، چه چیزی یک هنرمند را تعریف می‌کند؟ نیویورک تایمز. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۴. چن، ویون، شیدوجامان، محمد و تانگ، زولین (۲۰۲۰) AiArt: به سوی هنر هوش مصنوعی. MMEDIA ۲۰۲۰: دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌ها در چندرسانه‌ای، ص. ۴۸.

۵. Obvious Art (۲۰۱۸) ادموند دو بلامی. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۶. مازونه، ماریان و الگامل، احمد (۲۰۱۹) هنر، خلاقیت و پتانسیل هوش مصنوعی. هنر، ۸(۲)، ص.۷۳. DOI: 10.3390/arts8020073.

۷. چن، ویون، شیدوجامان، محمد و تانگ، زولین (۲۰۲۰) AiArt: به سوی هنر هوش مصنوعی. MMEDIA ۲۰۲۰: دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌ها در چندرسانه‌ای، ص. ۴۹.

۸. فلش آرت، ۲۰۲۰. انتزاع مصنوعی و شاعرانگی یادگیری ماشینی: نقش هوش مصنوعی در هنر آنا ریدلر و رومن لیپسکی. [آنلاین] [دسترسی ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۴].

۹. چن، ویون، شیدوجامان، محمد و تانگ، زولین (۲۰۲۰) AiArt: به سوی هنر هوش مصنوعی. MMEDIA ۲۰۲۰: دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌ها در چندرسانه‌ای، ص. ۵۰.

۱۰. همانجا. ص. ۴۹.

۱۱. Brynjarsdóttir, Hrönn, Håkansson, Maria, Pierce, James, Baumer, Eric, DiSalvo, Carl and Sengers, Phoebe (۲۰۱۸) 'وقتی از ما تقلید می‌کند، چگونه تصمیم می‌گیریم؟': سیاست یادگیری ماشینی و تمرین هنری. مجموعه مقالات ACM در تعامل انسان و کامپیوتر، ۲(CSCW)، صص.۱–۲۰. DOI: 10.1145/3274357.

۱۲. Meer, ۲۰۲۳. آنا ریدلر با GANها کار می‌کند. [آنلاین] [دسترسی ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۴].

۱۳. چن، ویون، شیدوجامان، محمد و تانگ، زولین (۲۰۲۰) AiArt: به سوی هنر هوش مصنوعی. MMEDIA ۲۰۲۰: دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌ها در چندرسانه‌ای، ص. ۵۰.

۱۴. Christie’s (۲۰۱۸) همکاری بین دو هنرمند: یکی انسان، یکی ماشین. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۱۵. چن، ویون، شیدوجامان، محمد و تانگ، زولین (۲۰۲۰) AiArt: به سوی هنر هوش مصنوعی. MMEDIA ۲۰۲۰: دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌ها در چندرسانه‌ای، ص. ۴۹.

۱۶. کرافورد، کیت (۲۰۲۱) اطلس هوش مصنوعی: قدرت، سیاست و هزینه‌های سیاره‌ای هوش مصنوعی. نیوهیون: انتشارات دانشگاه ییل. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۱۷. Brynjarsdóttir, Hrönn, Håkansson, Maria, Pierce, James, Baumer, Eric, DiSalvo, Carl and Sengers, Phoebe (۲۰۱۸) 'وقتی از ما تقلید می‌کند، چگونه تصمیم می‌گیریم؟': سیاست یادگیری ماشینی و تمرین هنری. مجموعه مقالات ACM در تعامل انسان و کامپیوتر، ۲(CSCW)، صص.۱–۲۰. DOI: 10.1145/3274357.

۱۸. Obvious Art (۲۰۱۸) ادموند دو بلامی. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۱۹. کومار، راهول (۲۰۲۱) نمایشگاه 'Exo-stential' Harsh Agrawal اولین نمایشگاه انفرادی هنر هوش مصنوعی در هند است. STIRworld. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۲۰. مدل سایبورگی به ترکیبی از انسان و فناوری اشاره دارد که در آن بدن زیستی با اجزای مصنوعی یا دیجیتال ادغام می‌شود تا توانایی‌های انسان را افزایش دهد یا عملکردهای از دست‌رفته را بازیابی کند.

۲۱. Jochim, Beth (۲۰۱۹) گفتگوی خلاقانه انسان و ماشین در آثار هنرمند هوش مصنوعی Harsh Agrawal. Libre AI. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۲۲. کومار، راهول (۲۰۲۱) نمایشگاه 'Exo-stential' Harsh Agrawal اولین نمایشگاه انفرادی هنر هوش مصنوعی در هند است. STIRworld. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

۲۳. چن، ویون، شیدوجامان، محمد و تانگ، زولین (۲۰۲۰) AiArt: به سوی هنر هوش مصنوعی. MMEDIA ۲۰۲۰: دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌ها در چندرسانه‌ای، صص. ۴۷-۵۱.

منابع تصویر:

تصویر ۱: ریدلر، الف. (۲۰۱۷) ساخت سقوط خانه آشر [عکس]. با تشکر از هنرمند. و شکل ۲: ریدلر، الف. (۲۰۱۷) سقوط خانه آشر [ویدیوی ثابت]. با تشکر از هنرمند. منتشر شده در: Flash Art (۲۰۲۰) انتزاع مصنوعی و شاعرانگی یادگیری ماشینی: نقش هوش مصنوعی در هنر آنا ریدلر و رومن لیپسکی. (دسترسی: ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۴).

تصویر ۳: ریدلر، الف. (۲۰۲۱) شکوفایی شبانه‌روزی [عکس نصب]. © Studio On – Stelios Tzetzias برای Onassis Stegi. مستندات منتشر شده در: Meer (۲۰۲۳) آنا ریدلر با GANها کار می‌کند. (دسترسی: ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۴).

تصویر ۴: Obvious Art Collective (۲۰۱۸) پرتره ادموند دو بلامی [تصویر دیجیتال]. © Obvious. منتشر شده در: Kinsella, E. (۲۰۱۸) نقاشی پرتره "اولین" هوش مصنوعی در کریستیز به قیمت ۴۳۲۵۰۰ دلار به فروش رسید. Artnet News، ۲۵ اکتبر. (دسترسی: ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۴).

تصویر ۵: آگراوال، اچ. (۲۰۱۸–۲۰۱۹): خروجی‌های سیستم Tandem [تصویر دیجیتال]

تصویر ۶: واقعیت نقاب‌دار [مستندات نصب] هر دو با تشکر از هنرمند. منتشر شده در: Jochim, B. (۲۰۱۹) گفتگوی خلاقانه انسان و ماشین در آثار هنرمند هوش مصنوعی Harsh Agrawal. Libre AI. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).

منبع تصویر جلد:

آگراوال، اچ. (۲۰۲۱) Exo-stential [تصویر دیجیتال]. با تشکر از Emami Art، کلکته. منتشر شده در: Jochim, B. (۲۰۱۹) گفتگوی خلاقانه انسان و ماشین درکارهای هنرمند هوش مصنوعی Harsh Agrawal. Libre AI. (دسترسی: ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۴).