نسرین لاریجانی: لکنت تصویر در ثبت واقعیت

نسرین لاریجانی و کاوش او در مفهوم زمان

نسرین لاریجانی، هنرمند ایرانی، در آثار خود به طور پیچیده‌ای با مفهوم زمان درگیر است. این هنرمند جوان، آخرین مجموعه‌ی خود را با عنوان لکنت در اسفند ماه سال جاری در فضای شماره‌ی یک پروژه‌های ۰۰۹۸ به نمایش گذاشته است.

دونیم‌شدگی لکنت

نسرین لاریجانی هنرمندی ایرانی، که کارهای او به طور پیچیده‌ای با مفهوم زمان دست به گریبان هستند. این هنرمند جوان، آخرین مجموعه‌ی خود را با عنوان «لکنت» در اسفند ماه سال جاری در فضای شماره‌ی یک «پروژه‌های ۰۰۹۸ » به نمایش درآورده است.

این نمایشگاه از دو بخش تشکیل شده که در قسمت ورودی، تصاویر روی بنرهای بزرگی به چاپ رسیده‌اند و در بخش دوم با عکس‌هایی با ابعاد کوچک در درون پاسپارتو و قاب مواجه بودیم.

گسست یا تکرار در تصویر

تصویر۱: نسرین لاریجانی، مجموعه‌ی لکنت، ۱۴۰۳، عکس، از مجموعه‌ی شخصی، فضای شماره‌ی۱ پروژه‌های ۰۰۹۸، تهران.

هنرمند در بیانیه‌ی خود برای توضیح نام نمایشگاه از دو کلمه‌ی تکرار و گسست استفاده کرده است  و لکنت را در تداوم بین این دو کلمه به چرخش درآورده است.  در متن بیانیه آمده است؛ «لکنت نوعی اختلال در گفتار است که باعث گسست یا تکرار می‌شود. گسست‌هایی غیر ارادی و تکرار‌هایی که در واج‌ها، هجاها و کلمات رخ می‌دهد»(لاریجانی، ۱۴۰۳، ص.۳)[۱] و همچنین در مکالمه‌ با این هنرمند در پاسخ به این پرسش که چرا از کلمه‌ای که مختص زبان بوده استفاده کرده است؟ پاسخ داد که تصویر هم نوعی زبان است. او برای به تصویر کشیدن این تکرار در عکس‌هایش از پیکسل استفاده کرده است تا بتواند لکنت را در مفهوم عکس‌هایش بیان کند.(لاریجانی، مکالمه‌ی شخصی، ۴ اسفند ۱۴۰۳) عکس‌های هنرمند در این مجموعه به موضوع مرگ گره خورده است. او تصویر افرادی را که مرگ را تجربه کرده‌اند مورد بررسی قرار داده است. تصاویری که در درون آن‌ها این افراد، چشم در چشم به بیننده نگاه می‌کنند و به طبیعت پشت کرده‌اند. «در واقع پشت به درخت، دریا، گل‌ها وکوه‌ها و رو به ما ایستاده‌اند.» (لاریجانی، ۱۴۰۳، ص.۳)(تصویر۱)[۲]

«او بعد از جمع‌آوری عکس‌ها، منظره‌ی اطراف آن‌ها را در فضای تلویزیون بررسی می‌کند. آن‌ها را بزرگ و کوچک می‌کند و دوباره از تصاویر بر روی صفحه عکاسی می‌کند. گاهی برای رسیدن به نتیجه‌ی نهایی به مکان مورد نظر خود می‌رود و دوباره از مناظر آنجا عکسبرداری می‌کند و در آخر تصویر را روی بنر‌های بزرگی به چاپ می‌رساند.»(لاریجانی، مکالمه‌ی شخصی، ۴ اسفند ۱۴۰۳) چاپ این عکس‌ها بر روی بنر به مواجه شدن مخاطب با مساله‌ی مرگ کمک بیشتری می‌کند و در خدمت ایده‌ی هنرمند است.

انعکاس ناکام واقعیت در عکس

تصویر۲: نسرین لاریجانی، مجموعه‌ی لکنت، ۱۴۰۳، عکس، از مجموعه‌ی شخصی، فضای شماره‌ی۱ پروژه‌های ۰۰۹۸، تهران.

او مخاطب را با این پرسش که "آیا عکس گویای واقعیت است؟" رها می‌کند. این افراد در آن قاب و در آن مکان حضور ندارند و در واقع حضورِ از دست رفته، همچون لکنتی در تصویر به چشم ما برخورد می‌کند.

در بخش گسست نمایشگاه، ما با حذف دیگری مواجه هستیم. او در این بخش از عکس‌هایی که در ابتدای نوار فیلم عکاسی بوده‌اند، استفاده کرده است. سهم بیشتری از این عکس‌ها دچار گسست در ثبت واقعیت شده‌اند و مرزی از انعکاس نور به شکل نواری در حاشیه‌ی کادر قرار گرفته است.(تصویر۲) او این عکس‌ها را جمع‌آوری کرده و ناتوانی دیگری در بیان واقعیت را به رخ کشیده است. همانطور که در بیانه‌ی نمایشگاه نوشته شده است: «کسی را می‌بینم روی مرز، روی خط سوختن، آنکه مجال عکس شدن یا نشدن را یافته و نیافته‌ او که حذف شده اما در یاد مانده است.»(لاریجانی، ۱۴۰۳، ص.۳)[۳](تصویر۳)

تصویر۳: نسرین لاریجانی، مجموعه‌ی لکنت، ۱۴۰۳، عکس، از مجموعه‌ی شخصی، فضای شماره‌ی۱ پروژه‌های ۰۰۹۸، تهران.

زمان، فقدان حضور و نیستی

«نسرین لاریجانی در بخش نخست این مجموعه‌ حذف واقعیت توسط تکرار پیسکل‌ها و در بخش دوم حذف واقعیت توسط دستگاه را به نمایش در می‌آورد.» (لاریجانی، مکالمه‌ی شخصی، ۴ اسفند ۱۴۰۳) او در بنرهای بزرگ خود سوژه‌ی حذف شده را نیز حذف می‌کند و به نوعی مخاطب را به عبور از مرگ فرا می‌خواند. در این مجموعه می‌توان ورای مرگ را به تکرار لمس کرد و تکرار این مکررات که به خودی خود از ویژگی‌ مرگ است، در عین حال حواس ما را از مرگ پرت می‌کند. دغدغه‌ی هنرمند را می‌توان به نوعی در جستجوی زمان از دست رفته دانست. مجموعه‌ی «اتاق تاریک» و «تقویم» او نیز با زمان، فقدان، حضور و نیستی ارتباط تنگاتنگی دارد.  هنرمند برای حضور در جهانی که دیگر امکان حضور ندارد، به میدان شوش می‌رود و به دنبال کالبد ساعتی که در آنجا بود و دیگر نیست. مجموعه‌ی اتاق تاریک را شکل می‌دهد‌. در روند همین فضای فکری پروژه‌ی تقویم رقم می‌خورد. جایی که نسرین لاریجانی در تاریخ دهم هر ماه، مصادف با سوختن محله‌ی «شهر نو» به آنجا می‌رود و در پارک آنجا به عکاسی مشغول می‌شود. دوازده عکس از دوازده ماه برای ایجاد تقویم سال نو. این هنرمند نوعی فقدان در حافظه‌ی جمعی را نیز مدنظر قرار می‌دهد. فقدانی که در قالب زمان رخ داده است و به شکل تقویمی جدید با آن مواجه می‌شویم. تاریخ از کالبد شهر شسته شده و عکس‌ها در طول زمان از ثبت واقعیت عاجز می‌مانند. مانند آنجا که «مارسل پروست»[۴] می‌نویسد:

«فردای آن شب دوباره به جستجوی میدان زیبایی می‌رفتم که شب پیدا کرده بودم، کوچه‌هایی که همه به هم می‌مانستند می‌پیمودم. اما از آنها به هیچ نشانه‌ای نمی‌رسیدم و فقط سردرگمم می‌کردند. گاهی از نشانه‌ی گنگی که گمان می‌کردم آشناست حدس می‌زدم که به زودی میدان زیبای گمشده را در تنگنایش، در سکوت و انزوایش می‌بینم.» (مارسل پروست، ۲۰۰۳، ص.۲۸۲)[۵]

مقاله از: فیروزه صبوری

 منابع:

1. لاریجانی، نسرین. (۱۴۰۳) کاتالوگ نمایشگاه لکنت. گالری ۰۰۹۸، ۳_ ۱۴ اسفند ۱۴۰۳.   (تاریخ دسترسی در: ۴ اسفند ۱۴۰۳).

2. همان.

3. همان.

 Marcel proust. (1871 France_1922 France).4  

5. مارسل، پروست. ۱۳۸۵.در جستجوی زمان از دست رفته. ترجمه‌ی مهدی سحابی، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.

منابع عکس‌ها و عکس روی جلد:

نسرین لاریجانی. (۱۴۰۳) لکنت [نمایشگاه عکس]. عکس از فیروزه صبوری در نمایشگاه لکنت، گالری ۰۰۹۸، تهران. ۴ اسفند ۱۴۰۳.